بازتاب باورهای زروانیسم در دیوان حافظ

پایان نامه
چکیده

زروانیسم، آیینی ایرانی است که هستی، مبنا و منشأ آن را زمان می داند و به مفاهیم فلسفی مهمی هم چون پیدایش هستی، منشأ عالم، آفرینش کیهانی، زمان و... می پردازد. در این آیین فلک و صور فلکی تأثیری انکارناپذیر بر زندگی انسان دارند و از آنجایی که زروان خدای بخت و تقدیر است، انسان در جبر و سرنوشتی که برای او رقم خورده است، اختیاری ندارد. این تفکر به تدریج در میان شاعران و اندیشمندان ایرانی نفوذ کرد و حافظ نیز هم چون دیگر شاعران، از این سرچشمه ی فکری مستثنی نبوده است. این رساله در چهار فصل تنظیم شده است که بعد از طرح مقدمه و کلیات، دو فصل آن به ماهیت زروانیسم و اسطوره ی زروان اختصاص دارد و در فصل آخر به بازتاب باورهای زروانی در اشعار حافظ پرداخته شده است. نگارنده در این پژوهش مطالبی چون دهر و زمانه و کارکردهای آن، تقدیرگرایی، مرگ اندیشی، جبرگرایی، تأثیر افلاک و اختران بر زندگی بشر، نکوهش جهان، بازگشت به بیکرانگی و... را در دیوان حافظ با اصول عقاید زروانی مقایسه کرده است. نتایج به دست آمده نشان می دهد که حافظ با بهره گرفتن از اسطوره، تاریخ و فرهنگ ایران باستان و گنجاندن برخی باورها و اندیشه های اصیل زروانی در غزلیاتش، جهان بینی خود را متناسب با اصول عقاید این آیین، به خوبی به تصویر می کشد، به گونه ای که می توان گفت تقدیرگرایی حافظ ریشه ی زروانی دارد تا اسلامی، چون در هیچ یک از منابع دسته اول اسلامی به تقدیر و تأثیر افلاک و اختران بر زندگی آدمی، به این صراحت اشاره نشده است. وی با کاربرد واژگانی مانند زمان، روزگار، دهر، چرخ و فلک، آسمان و سپهر و بخت برای سرنوشت محتوم آدمی، اندیشه ی جبرگرایانه ی زروانی را باز می تاباند.

منابع مشابه

بررسی بازتاب هنجارگریزی نحوی در دیوان حافظ

یکی از دشوارترین شگردهایی که شاعران برای زدودن غبار آشنایی از زبان شعر به کار بسته¬اند، هنجارگریزی است. این اصطلاح طی چند دهه¬ی اخیر به محافل و متون ادبی راه یافته است. نگارنده در این نوشتار کوشیده است به بررسی هنجارگریزی نحوی در دیوان حافظ بپردازد تا روشن سازد که وی تا چه اندازه از قواعد زبان معیار عدول کرده است و این هنجارگریزی با چه انگیزه¬ای صورت پذیرفته است. برای ایجاد نظم و اتساق در نوشتا...

15 صفحه اول

باد در دیوان حافظ

در سخن جاودانه و شعر سحرآمیز حافظ شیرین سخن‘ هرچیزی به طرز زندانه ای جای گرفته آنچنان که گویی لسان الغیب آن را برای اولین بار در دیوان آسمانی خویش به کار برده است و طرحی نو درانداخته. در بررسی دیوان حافظ شیرازی بی درنگ درمی یابیم که باد جایگاه ویژه ای دارد ‘ چرا که سریع و بی دریغ و بی دریغ وظیفه آوردن و بردن خبر را برای عاشق و معشوق بر عهده دارد. در سحر کلام خواجه شیراز‘ باد و انواع آن چون صب...

متن کامل

عشق در دیوان حافظ

متن کامل

وزیران عصر حافظ در دیوان حافظ

این مقاله، پس از مقدمه­ای کوتاه درباره مفهوم وزارت در ادب فارسی، به بررسی زندگی وزیران عصر حافظ پرداخته است. خواجه عمادالدین محمود کرمانی، خواجه برهان­الدین فتح الله، خواجه قوام­الدین محمد صاحب عیار و جلال­الدین تورانشاه، چهار وزیری هستند که حافظ به آنها علاقه ویژه داشته و اشعاری در ستایش آنها سروده است. بررسی اشعار حافظ در ستایش وزیران یاد شده، با نگاهی تاریخی موضوع اصلی این مقاله است. مطالعات...

متن کامل

دقایقی در دیوان حافظ

این مقاله حاوی یادداشتهایی ارزنده است از شادوران استاد جلال­الدین همایی که باریک­بینی­هایی را در برخی اشعار لسان­الغیب خواجه حافظ شیرازی بیان می­دارد. این یادداشتها که تاکنون در نشریه­ای درج نشده است، به لطف و عنایت استاد دکتر شاه حسینی در اختیار پژوهش­نامه فرهنگ و ادب قرار گرفته است. نکات مورد اشاره مرحوم همایی شامل دوازده مورد است که برخی را به اختصار و در حد اشاره و برخی را مشروح­تر بیان دا...

متن کامل

جام جم در دیوان حافظ

متن کامل

منابع من

با ذخیره ی این منبع در منابع من، دسترسی به آن را برای استفاده های بعدی آسان تر کنید

ذخیره در منابع من قبلا به منابع من ذحیره شده

{@ msg_add @}


نوع سند: پایان نامه

وزارت علوم، تحقیقات و فناوری - دانشگاه یاسوج - دانشکده علوم انسانی

کلمات کلیدی

میزبانی شده توسط پلتفرم ابری doprax.com

copyright © 2015-2023